هیولای آتش بر جان میانکاله

به گزارش جام‌جم، میانکاله، معروف به بهشت پرندگان مهاجر و حیات وحش ایران و نگین تالاب‌های کشور، اولین تالاب بین‌المللی ایران در فهرست کنوانسیون رامسر و شبه جزیره‌ای است در جنوب دریای خزر که هر ساله پذیرای صدها هزار پرنده مهاجر است و یکی از مقاصد مهم گردشگری طبیعی (بویژه در بهار و زمستان) در استان مازندران.

این تالاب از دو محیط آبی به مساحت 45 هزار هکتار و خشکی23 هزار و 800 هکتار تشکیل شده و به عنوان یکی از ذخیره گاه‌های زیست کره، اهمیت خاصی در حفظ و تداوم ذخایر ماهیان دریای خزر دارد. علاوه بر این میانکاله زیستگاه طیف وسیعی از پرندگان آبزی مهاجر و جوجه‌آور چون فلامینگو و پلیکان خاکستری و برخی گونه‌های پرندگان شکاری از جمله سنقر تالابی و عقاب دریایی دم سفید و پرندگان خشک‌زی همانند قرقاول خزری، دراج و زنبور خوار به‌شمار می‌رود.

نهمین آتش‌سوزی امسال

آتش‌سوزی در این تالاب بی‌سابقه نیست و سالانه چندبار شاهد آتش‌سوزی‌های نه‌چندان وسیعی در محیط خشکی پیرامون این تالاب هستیم، اما امسال و تاکنون این شبه جزیره 9بار آتش گرفته که البته وسعت 8 آتش‌سوزی گذشته چندان زیاد نبود و مهار شد. اما نهمین مورد یعنی آتشی که ظهر سه‌شنبه دیوانه وار به جان گیاهان، درختچه‌ها و بوته‌زارهای بهشت مازندران افتاد، خیال رها کردن و رفتن نداشت، تا نیمه‌شب در میان پوشش‌های گیاهی می‌دوید و همه‌جا را شعله‌ور می‌ساخت، هیچ رحمی هم در کار نبود؛ نه برای گیاهان و نه برای لاک‌پشت‌ها و مارها و قرقاول‌هایی که لابه‌لای بوته‌ها لانه داشتند و در محاصره آتش، زنده زنده سوختند. آتش سرانجام خاموش و مهار شد، اما نیمه‌شب و با تلی از خاکستر و خسارتی که برجا گذاشت. شبه جزیره میانکاله، منطقه‌ای پست و هموار و در دسترس است و اطفای آتش در آن چون کوه‌های صعب‌العبور لرستان و ایلام و کردستان سخت و پیچیده نیست، پس چرا مهار آتش در این شبه‌جزیره حدود ده ساعت به طول انجامید و چنین خساراتی برجای گذاشت؟

مهار آتش با لودر

پاسخ مسئولان محیط‌زیست مازندران به این پرسش باز هم نبود امکانات و تجهیزات مناسب بود، مثل سایر نقاط جنگلی و طبیعی کشور.

حسینعلی ابراهیمی‌کارنامی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران به جام‌جم می‌گوید: امکانات و تجهیزات ما برای مهار آتش کم و محدود بوده و متناسب با شرایط جغرافیایی منطقه نیست، زیرا شبه‌جزیره میانکاله گرچه صعب‌العبوری مناطق کوهستانی را ندارد، اما شرایط خاصی چون شن زار بودن دارد که هر وسیله‌ای امکان تردد و امدادرسانی در آن را ندارد، و به‌طور مثال ماشین‌های سنگین چون لودرهای بزرگ یا ماشین‌های آتش‌نشانی (که ما به ناچار برای مهار آتش به کار گرفتیم) بسختی می‌توانند در آن تردد و امدادرسانی کنند، از سویی امکانات سبک و مناسب این منطقه نیز در اختیار ما نیست.

وی این را هم اضافه می‌کند که همین ماشین‌ها و لودرهای به کار رفته در اطفای حریق میانکاله را هم از نهادها و سازمان‌های دیگر استان امانت گرفته‌اند که تا رسیدنشان به منطقه، کلی وقت هدر رفته است، درحالی که اگر اداره حفاظت‌محیط‌زیست که در همه مناطق پاسگاه دارد خودش به این امکانات و ماشین‌ها مجهز باشد، امدادرسانی هنگام لزوم زودتر انجام شده و می‌تواند از گسترش آتش و افزایش خسارت جلوگیری کند.

از ریاست ابراهیمی‌کارنامی بر کرسی اداره حفاظت‌محیط‌زیست مازندران، پنج تا شش ماه بیشتر نمی‌گذرد و او تاکید می‌کند که در همین چند ماه، به‌طور مکرر با دستگاه‌های ذی‌ربط به منظور تامین اعتبار خرید و تکمیل تجهیزات مناسب برای مهار آتش‌سوزی در میانکاله و سایر مناطق استان رایزنی و مکاتبه کرده که نتیجه‌ای در برنداشته و هر بار با پاسخ «اعتبار نیست» مواجه شده است.

آن‌طور که مدیرکل حفاظت‌محیط‌زیست مازندران می‌گوید: میانکاله روز سه‌شنبه دوبار آتش گرفته است؛ یک‌بار ساعت یک ظهر که پس از سوختن هزار متر مربع، آتش مهار شد و بار دیگر ساعت 2 بعدازظهر که باوجود بسیج همه نیروها و امکانات موجود، آتش‌سوزی تا ساعت حدود 12 نیمه شب به طول انجامید و با خسارات هنگفتی که برجای گذاشت، به یکی از بی‌سابقه‌ترین آتش‌سوزی‌های چند سال اخیر و حتی کل تاریخ میانکاله تبدیل شد، زیرا بومیان منطقه نیز چنین آتش‌سوزی مهیب و وسیعی را به یاد ندارند.

باز هم ردپای آدمیزاد

علی‌اکبر یداللهی، رئیس ستاد بحران حفاظت محیط زیست مازندران برای این‌که میزان و شدت آتش‌سوزی روز سه‌شنبه میانکاله آشکار شود، به مقایسه آن با هشت آتش‌سوزی دیگری که از ابتدای امسال تاکنون در منطقه رخ داده اشاره کرده و می‌گوید: درمجموع در کل هشت آتش‌سوزی گذشته، 16 هکتار از اراضی میانکاله در آتش سوخت، درحالی که در آتش‌سوزی اخیر، 150 هکتار از پوشش گیاهی منطقه به همراه جانورانش شامل مار، لاک‌پشت، قرقاول‌ها و ... در آتش سوخت و نابود شد.

یداللهی عامل انسانی را عامل احتمالی قوی این آتش‌سوزی و عمده آتش‌سوزی‌های میانکاله دانسته و می‌افزاید: به احتمال قوی دامدارها برای روییدن پوشش گیاهی و مرتعی انبوه، دست به چنین آتش‌سوزی‌هایی می‌زنند، زیرا سایه درختچه‌ها در حال حاضر مانع از رشد مرتع دلخواه دامداران می‌شود، اما با سوزاندن درختچه‌ها و بوته‌ها، و پس از بارش باران و تابیدن آفتاب، پوشش علفی و مرتعی تازه و خوبی برای دام‌ها ایجاد می‌شود، اتفاقی که دامداران را برای آتش افکندن به شبه‌جزیره وسوسه می‌کند. وی با اشاره به این‌که تاکنون مظنون یا مظنونان احتمالی حادثه دستگیر نشده‌اند، تصریح می‌کند: فقط 20 نیروی محیط‌بان در میانکاله وجود دارد که برای حفاظت کامل از این منطقه 23 هزار هکتاری کافی نیست.

فاطمه مرادزاده